بازآفرینی اجتماعی؛ برنامه‌ریزیِ راهبردیِ فضاییِ اجتماع‌محور در محلات کم‌برخوردار

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر، برنامه‌ریزان شهری به چالش‌های نگاه تک‌بعدی به طراحی و خلق شهرها و ارتقای کیفیت زندگی محلات کم‌برخوردار پی برده‌اند و تلاش می‌کنند از سایر نگاه‌ها همچون نگاه روان‌شناسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نیز در برنامه‌ریزی‌های خود استفاده کنند. تقویت دیدگاه اجتماع‌محور و اجتماعی در این میان اهمیت بسزایی داشته و هدف پژوهش حاضر نیز بررسی ابعاد بازآفرینی اجتماعی در برنامه‌ریزی راهبردی فضایی است. چند سالی است که در شهرهای مختلف کشور، برنامه‌های بازآفرینی شهری و بازآفرینی اجتماع‌محور توسط شهرداری‌ها و سایر سازمان‌ها انجام می‌شود. پژوهش حاضر در تلاش است تا دستاوردهای رویکرد بازآفرینی اجتماعی را برای برنامه‌ریزی راهبردی فضایی بدست آورد. پس از مرور بر تجربیات گذشته و مبانی نظری و همچنین تحلیل مدل‌های موجود دستاوردهایی همچون ارتقای هویت، حس تعلق و وابستگی مردم به محلات، ارتقای سطح مشارکت اجتماعی، سرمایۀ اجتماعی و تعاملات اجتماعی مردمی، تقویت برنامه‌ریزی اجتماع‌محور با دخالت مردم در تمامی مسیرهای توسعۀ فضایی، ارتقای سطح رضایت مردم از مدیریت شهری، برنامه‌ریزان فضایی و عملکرد آنها، ارتقای سطح پایداری اجتماعی محلات هدف بازآفرینی، ظرفیت‌سازی و بسیج اجتماعی در مسیر برنامه‌ریزی و طراحی و توانمندسازی جامعۀ محلی در راستای برنامه‌ریزی و طراحی شهری از طریق بازآفرینی اجتماعی برای برنامه‌ریزی راهبردی فضایی مشخص گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Social regeneration; Community-oriented spatial strategic planning in low-income neighborhoods

نویسنده [English]

  • Hamid Masoudi
Assistant Professor, Department of Sociology, University of Birjand, Birjand, Iran
چکیده [English]

In recent years, urban planners have realized the challenges of a one-dimensional approach to designing and creating cities and improving the quality of life in low-income neighborhoods, and they try to use other perspectives such as psychological, economic, cultural and social perspectives in their planning. Strengthening the community-oriented and social point of view is very important in this regard, and the aim of the current research is to examine the dimensions of social regeneration in strategic spatial planning. For several years, urban regeneration and community-oriented regeneration programs have been carried out by municipalities and other organizations in different cities of the country. The current research is trying to obtain the achievements of the social regeneration approach for spatial strategic planning. After reviewing the past experiences and theoretical foundations as well as analyzing the existing models, achievements such as improving the identity, sense of belonging and dependence of the people to the localities, improving the level of social participation, social capital and people's social interactions, strengthening community-oriented planning with the involvement of people in all paths of spatial development , improving the level of people's satisfaction with urban management, spatial planners and their performance, improving the level of social sustainability of the target areas of regeneration, capacity building and social mobilization in the way of planning and design, and empowering the local community in line with urban planning and design through social regeneration for strategic spatial planning Determined.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social regeneration
  • social empowerment
  • community-oriented planning
  • social sustainability
  1. نادریان، زهرا (۱۳۹۶). بازآفرینی فرهنگی اجتماعی فضاهای شهری با هدف ارتقاء هویت محله‌ای (مطالعه موردی: محله سنگ شیر همدان)، فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، ۵(۱۹)، ۸۷-۹۶.
  2. اسمعیل‌پور، فاطمه؛ سرائی، محمدحسین؛ اسمعیل‌پور، نجما (۱۴۰۰). تبیین نقش منزلت اجتماعی محله در گرایش به بازآفرینی آن با کاربست مدل معادلات ساختاری (نمونه مورد مطالعه: بافت میانی شهر اراک)، فصلنامه مطالعات شهری، ۱۰(۳۸)، ۱۷-۳۰.
  3. آیینی، محمد؛ اردستانی، زهرا سادات (۱۳۸۸). هرم بازآفرینی و مشارکت مردم، معیار ارزیابی برنامه‌های توسعه درون‌زای شهری (نمونه موردی:رویکرد قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن به بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری)، فصلنامه هویت شهر، ۳(۵)، ۴۷-58.
  4. ابوذری، پانته آ؛ زیاری، یوسفعلی. (1398). تحلیل نقش سرمایه اجتماعی بر مشارکت‌پذیری در طرح‌های ساماندهی بافت‌های فرسوده با رویکرد بازآفرینی شهری (مورد پژوهی: منطقه 12 شهر تهران). فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 9(3): صص 335-349.
  5. سجادی، ژیلا؛ اردلانی، روناک؛ ماندگار، رضوان؛ جمالی حاجی حسن سفلی، عین‌الله؛ رسولی، کمال (۱۴۰۰). بازتعریف شاخص‌های مکانی ارتقاء دهندۀ پایداری اجتماعی با رویکرد راهبرد بازآفرینی شهری در بافت تاریخی شهر سنندج، نشریه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، ۴(۹)، ۱۴۷-۱۷۹.
  6. بوچانی، محمدحسین؛ بهرام‌پوری، آذین؛ جهان شاهی، سجاد (۱۴۰۰). بازآفرینی بافت تاریخی مبتنی بر توسعۀ میان‌افزا؛ راهکاری در پایداری اجتماعی-اقتصادی شهر، نشریه اقتصاد و برنامه‌ریزی شهری، ۲(۱)، ۱۹-۲۷.
  7. علائی بوسجین، محسن (۱۳۹۹). مطالعه تاثیر بازآفرینی شهری بر توسعه سرمایه اجتماعی (نمونه موردی: پیاده راه عالی قاپو اردبیل)، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، ۱۲(۴)، ۱۳۷-۱۴۹.
  8. اسمعیل‌پور، نجما؛ رحیمیان، محمدحسن؛ قربانی، سحر (۱۳۹۱). بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری با تاکید بر بسیج اجتماعی؛ مطالعه موردی محله کشتارگاه در شهر یزد، فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه ای، ۴(۱۵)، ۱۲۳-۱۴۰.
  9. Heath, S. C., Rabinovich, A., & Barreto, M. (2017). Putting identity into the community: Exploring the social dynamics of urban regeneration. European Journal of Social Psychology, 47(7), 855-866.
  10. Colantonio, A., & Dixon, T. (2011). Urban regeneration and social sustainability: Best practice from European cities. John Wiley & Sons.
  11. Glasson, J., & Wood, G. (2009). Urban regeneration and impact assessment for social sustainability. Impact Assessment and Project Appraisal, 27(4), 283-290.
  12. Orueta, F. D. (2007). Madrid: Urban regeneration projects and social mobilization. Cities, 24(3), 183-193.
  13. Hull, A. (2006). Facilitating structures for neighbourhood regeneration in the UK: the contribution of the Housing Action Trusts. Urban studies, 43(12), 2317-2350.
  14. علیزاده بیرجندی، آرش؛ علیزاده، کتایون؛ جعفری، حمید (۱۴۰۰). تحلیل فضایی - مکانی میزان مشارکت اجتماعی در بازآفرینی بافت ناکارآمد شهری (مطالعه موردی: شهر بیرجند)، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، ۱۱(۳)، ۲۵۱-۲۷۰.
  15. فنی، زهره (۱۴۰۰). بررسی اثرات بازآفرینی در پایداری اجتماعی- فرهنگی محله‌های تاریخی (پژوهشی در محله ایران، منطقه ۱۲ تهران)، مجله پژوهش‌های دانش زمین، ۱۲(۴۵)، ۲۰۲-۲۲۱.
  16. احدنژاد، محسن؛ حیدری، محمد تقی؛ محرمی، سعید. (1399). بازآفرینی اجتماعی بافت‌ تاریخی با رویکرد گردشگری شهری (مورد پژوهی: بافت تاریخی شهر زنجان). فصلنامۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 10(3-2): صص 947-960.
  17. تفنگچی مهیاری، میلاد (1394). بازآفرینی محلات مرکزی شهر، همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، یزد.
  18. Huston, S., Rahimzad, R., & Parsa, A. (2015). ‘Smart’sustainable urban regeneration: Institutions, quality and financial innovation. Cities, 48, 66-75.
  19. Roberts, P., & Sykes, H. (Eds.). (2000). Urban Regeneration: A Handbook. SAGE.
  20. طاهری، شیما و شیبانی، امیرحسین. (1395)، تبیین مدل مفهومی تجدید حیات فضاهای شهری در بازآفرینی شهری، اولین کنفرانس ملی معماری اسلامی، میراث شهری و توسعه پایدار، تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
  21. آریانا، اندیشه؛ محمدی، محمود؛ کاظمیان، غلامرضا. (1397). مدل مدیریت تعارض ذینفعان بازآفرینی شهری برپایه حکمروایی همکارانه. نامه معماری و شهرسازی, 11(21): صص 123-143.
  22. ضیایی، آستیاژ (1395)، بازآفرینی اجتماعی مبنا: تاملی بر مفهوم گروه اجتماعی و پیوند آن با رویکرد بازآفرینی شهری، نشریه جستارهای شهرسازی، پیاپی ۴۵ (بهار و تابستان ۱۳۹۵): صص 10-24.