رتبه‌بندی میزان توسعه‌یافتگی اجتماعی با استفاده از روش TOPSIS، نمونه موردی: مناطق دهگانه کلانشهر تبریز

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد تهران مرکزی)، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری (گرایش مسکن و بازآفرینی شهری)، دانشکده برنامه‌ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

امـــروزه مقولـــه توســـعه، دغدغـــه بســـیاری از کشورها می باشد. لیکن برای توسـعه تعریفـی کـه توافـق عمومی در مورد آن وجود داشـته باشـد، ارائـه نشـده اســت. اصــولا توســعه بــه منزلــه تغییــر بنیــادی در متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در هرجامعه محسوب می شود و تحقق آن مستلزم ایجاد هماهنگی بین ابعاد گوناگون آن است. تغییرات اجتماعی-اقتصادی دهه های اخیر عدم تعادل منطقه‌ای و تمرکز بیش از حد امکانات در برخی نقاط و محرومیت دیگر نقاط را در پی داشته است. در نتیجه برخی مناطق در مقایسه با سایر مناطق یک کشور عملکرد بهتری داشته و از رشد و توسعه مطلوبی برخوردار بودند. بسیاری از جوامع به منظور تقویت پایه های توسعه و رفع و تعدیل عدم تعادل ها و انبوه مسایل و مشکلات اجتماعی، بیش از هر زمان دیگری نیازمند برنامه ریزی و شناسایی امکانات و منابع بالفعل و بالقوه خود هستند. برنامه ریزی ناحیه ای سعی در ایجاد تعادل های بین درون ناحیه‌ ای دارد. بنابراین، در فرآیند برنامه ریزی ناحیه ای باید کل ناحیه را بطور جامعه درنظر گرفت. تحقق برنامه های مدیریتی در یک منطقه بدون توجه به مسایل اجتماعی نه تنها نتایج مطلوبی را به همراه ندارد، بلکه اثرات منفی آن به مراتب بیشتر خواهد بود. برای تخصیص اعتبارات و منابع میان این مناطق، شناسایی جایگاه و رتبه مناطق از نظر برخورداری از مواهب توسعه ضروری است. در پژوهش حاضر توسعه یافتگی اجتماعی مناطق شهری تبریز با استفاده از روش TOPSIS و 5 شاخص اجتماعی مورد سنجش و تحلیل قرار گرفت. مناطق با توجه به میزان توسعه یافتگی اجتماعی در چهار سطح از توسعه یافتگی تقسیم شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Ranking of the level of social development using the TOPSIS method, case study: ten districts of Tabriz metropolis

نویسندگان [English]

  • Jalil Nematzadeh 1
  • Azim Osmanian 1
  • Majid Payedar 2
1 PhD student of Urbanism, Islamic Azad University (Central Tehran Branch), Tehran, Iran
2 Master of Geography and Urban Planning (Housing and Urban Regeneration), Faculty of Planning and Environmental Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Today, development is the concern of many countries. However, for the development of a definition that has a general agreement, it has not been provided. Basically, development is considered as a fundamental change in economic, social and cultural variables in every society, and its realization requires the creation of coordination between its various dimensions. Socio-economic changes in recent decades have resulted in regional imbalance and over-concentration of facilities in some places and deprivation in other places. As a result, some regions performed better compared to other regions of a country and enjoyed favorable growth and development. Many societies need more than ever to plan and identify their actual and potential facilities and resources in order to strengthen the foundations of development and eliminate and adjust the imbalances and multitude of social issues and problems. Regional planning tries to create balances between regions. Therefore, in the regional planning process, the entire region should be considered as a community. Realization of management plans in a region without paying attention to social issues not only does not bring desirable results, but its negative effects will be far more. In order to allocate credits and resources among these regions, it is necessary to identify the position and rank of the regions in terms of having the blessings of development. In this research, social development of urban areas of Tabriz was measured and analyzed using TOPSIS method and 5 social indicators. According to the level of social development, the regions were divided into four levels of development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Regional planning
  • management
  • social development
  • regional balance
  1. زاهدی اصل، محمد (1382). بررسی‌ رابطه‌ میزان‌ سرمایه‌ اجتماعی‌ با کیفیت‌ زندگی‌ سرپرستان‌ خانوارهای‌ ساکن‌ تهران‌، فصلنامه علوم اجتماعی.
  2. بابایی فرد، اسداالله(1389). توسعۀ فرهنگی و توسعۀ اجتماعی در ایران، فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره37­، 7-5
  3. منتظرالحجه، مهدی، مجتبی شریف­نژاد و افشین امیدی(1393). ارزیابی میزان توسعه یافتگی فرهنگی شهرستان های استان یزد از سال 1381 تا1390 ، فصلنامه­ی مطالعات توسعه­ی اجتماعی-فرهنگی، دوره­ی سوم، شماره­ی 2، ص 168-183.
  4. K Rajalakshmi M.A.,M.Phil. (2018). "INEQUALITIES OF DEVELOPMENT IN TAMIL NADU", Asia Pacific Journal of Research, Vol: I. Issue LVV, 1-3.
  5. Malmberg, A. (2000). Agglomeration and firm preformation, Economic of scale, Environmental and planning.
  6. Storper, M. 2006. The Regional World: Territorial Development in a Global Economy. Guilford Press, New.
  7. Misra, R.P. 2005. Regional development, 5th edition, Maruzen, Hong Kong.
  8. سرور رحیم، رشیدی اصغر، حصاری ابراهیم، زمستان(1390). سنجش میزان توسعه­یافتگی اقتصادی-اجتمااعی شهرهای استان آذربایجان شرقی.
  9. Bagstad Kenneth J, Shammin Md Rumi, (2012), Can the Genuine Progress Indicator better inform sustainable regional progress? A case study for Northeast Ohio, Ecological Indicators18, p: 330–341.
  10. بحرینی، سیدحسین(1378).شهرسازی و توسعه پایدار، مجله رهیافت، شماره71.
  11. حسین زاده دلیر، کریم( 1380 ). برنامه ریزی ناحیه­ای، تهران، انتشارات سمت، چاپ اول.
  12. موسوی، میرطاهر، محمد جواد زاهدی و فائزه جغتایی(1395). ابعاد و مولفه­های توسعه اجتماعی در برنامه­های پنجگانه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، دوره 88-16 ، شماره 63 ، ص 55.
  13. فیروزآبادی، احمد، سید رسول حسینی و روح­الله قاسمی(1389). مطالعه شاخص­ها و رتبه توسعه اجتماعی در استان­های کشور و رابطه آن با سرمایه اجتماعی، فصلنامه علمی_ پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 37 ، ص 57-93.
  14. N, Schuurman, N and Hayes. M. (n.d.) “Using GIS-based methods of multicriteria analysis to construct socio-economic deprivation indices”, International Journal of Health Geographics,Volume 17, Number 6, 6-17
  15. M, Owen. A and Cinderby.S. (2007) “Reconciling socio- economic and environmental data in a GIS context: An example from rural England”, Applied Geography, Number 10., 1-10.
  16. آهنگری، عبدالمجید و سعادت مهر، مسعود (1386). مطالعه تطبیقی سطح توسعه یافتگی شهرستانهای استان لرستان به تفکیک بخشهای اقتصادی و اجتماعی. دانش و توسعه, -(21), 161-169.
  17. فاضلی محمد، فتاحی سجاد، رفیعی سیده نسترن، تابستان(1391). توسعه اجتماعی، شاخص­ها و جایگاه ایران و جهان.
  18. ابطحی، سید حسین؛ کاوه تیمورنژاد و احمدرضا سنجری (1391). سنجش و رتبه بندی شاخص های ارزیابی عملکرد امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، سال بیست و دوم شماره 7، 65-9
  19. محمدی، علی، یاسر امیری و محمود جوبر (1393). اولویت­بندی وضعیت شاخصهای امنیت اجتماعی و رتبه­بندی استانهای کشور از نظر سطح امنیت اجتماعی با استفاده از روش تحلیل رابطهای(GRA) خاکستری، فصلنامۀ انتظام اجتماعی، سال ششم، شماره 3 ، 7-3
  20. ساریجلو، مهدی (1394). شناسایی و رتبه بندی شاخصهای اصلی توسعه منطقه­ای در حوزه اجتماعی- فرهنگی، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته مدیریت تکنولوژی، دانشگاه تهران.
  21. Oxford Advanced Learner's Dictionary by Albert Sydney Hornby (2007-02-22)
  22. منوچهری، بهار و اسماعیل شیعه (1392). سطح­بندی میزان توسعه یافتگی اجتماعی- اقتصادی استان خراسان شمالی با استفاده از مدل تاپسیس، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال پنجم، شماره 14 ، 73-84 .
  23. اطاعت، جواد و عبدالرضا شجاعی نسب(1392). سنجش شاخصهای توسعهیافتگی دراستانهای کشور طی سالهای 1383-1388 ،فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال سوم، شماره 12، 11-2
  24. مبارکی، مهدی و زهره شهبازی (1395). وضعیت شاخصهای توسعه اجتماعی در استان مرکزی با تأکید بر تکنیک تلفیک داده(IOM)، پژوهشنامه توسعه فرهنگی اجتماعی، سال دوم، شماره3 ،ص 43-7
  25. مرکز آمار ایزان(1395). سالنامه استان آذربایجان شرقی، شهرستان تبریز